Wie op de topografische kaart van de provincie Flevoland kijkt ziet in het midden van de Noordoostpolder Emmeloord liggen. Daaromheen, in stervorm, een tiental dorpen waaronder Nagele, Marknesse, Ens en Veenhuizen. Het zijn de namen van dorpen die in de loop der eeuwen verloren zijn gegaan in de strijd tegen het water. De dorpen Emmeloord en Ens hebben nog het langst bestaan. Zij lagen op terpen op het eiland Schokland. Tot 1859 was het eiland bewoond. In dat jaar moesten de bewoners in opdracht van koning Willem III het eiland verlaten. Niet alleen door het gevaar van overstromingen, maar ook vanwege de heersende armoede. Sinds de inpoldering van de Noordoostpolder ligt Schokland op het droge.  

We maken een rondwandeling langs de contouren van het oude eiland. Daarbij beginnen we aan de noordkant waar Emmeloord lag. Via de terp Middelbuurt waarop het museum, de kerk en nog een paar oude huizen zijn gelegen, gaan we naar de Zuidert. Op de uiterste zuidpunt vinden we de ruïne van de kerk van oud Ens en de plaats waar de vuurtoren heeft gestaan. Op de terugweg dalen we even af naar de voormalige zeebodem en duiken het Schokkerbos in. Het bos is bijna zeventig jaar oud en aangeplant op klei, keileem en veen. Vruchtbare grond voor varens, mossen en paddenstoelen. Slingerend door het bos keren we terug naar het dijkje. Nog een kleine kilometer en we zijn weer terug bij af.

Afstand: 11 km.

Startpunt en eindpunt: 
Met openbaar vervoer: Knooppunt 87 op de noordpunt van Schokland
Met de auto: parkeerplaats kruising Oud Emmeloorderweg/Plankenpad  
Begin de wandeling bij ** 

Parkeren: Parkeerplaats kruising Oud Emmeloorderweg/Plankenpad 
Navigatie: Oud Emmeloorderweg 28 8307 RA Ens                     

OV: Bushalte Ens, Stroefweg
Ga vanaf de bushalte met de trap omhoog en LA. Na ruim 1 km. LA, fietspad naar Schokland. Na het bruggetje is KP 87 (2,2 km.)

KAART VAN DE WANDELING 

Routebeschrijving

Bij knooppunt 87 LA. Je komt langs de gereconstrueerde haven van het oude Emmeloord.

Kijkpunt 1 Oud Emmeloord

In een oorkonde uit 1134 wordt voor het eerst de naam van de nederzetting Emelwerth genoemd. Het lag op een rivierduin in een uitgestrekt veenmoeras waar nu het IJsselmeer en de Waddenzee liggen. In het veengebied lag een binnenzee die Almere werd genoemd. De mensen begonnen sloten te graven om het gebied te ontwateren zodat ze akkers konden aanleggen en boerderijen bouwen. Door de ontwatering klonk het veen in, daalde de bodem en werden de ontgonnen gebieden steeds kwetsbaarder. Het veen brokkelde al maar verder af en het Almere won steeds meer terrein. Om droge voeten te houden werd elke boerderij op een heuveltje gebouwd: een terp.
Bij de inpoldering van de Noordoostpolder vonden archeologen aan de oostkant van Schokland één langgerekt lintdorp van huisterpen.Toen de zee verder oprukte boden de huisterpen niet voldoende bescherming meer en vluchtten de mensen naar het enig overgebleven reepje grond: het huidige Schokland. Ze gingen wonen op grotere woonterpen, de latere dorpen Emmeloord, Middelbuurt en Zuiderbuurt
Emmeloord groeide uit tot de grootste woonkern en lang op de noordpunt van het eiland. De belangrijkste bron van inkomsten was de visserij. Daar viel nauwelijks iets aan de verdienen. Er heerste bittere armoede. Daarnaast was er de voortdurende strijd tegen het water. Regelmatig werden inzamelingsacties gehouden om de ergste nood te lenigen. Om wat welvaart te brengen werden er zelfs katoenweverijen opgericht. Het mocht niet baten.
Ondanks de armoede en het overstromingsgevaar was de Schokker aan zijn geboortegrond gehecht. Pogingen om de mensen naar elders te brengen mislukten. In 1859 valt het doek. Op last van de overheid moesten de bewoners hun boeltje oppakken en het eiland verlaten. Ze verhuisden naar Brunnepe, een dorp bij Kampen, waar de Schokkerbuurt werd opgebouwd. Of naar Volendam, Vollenhove en Blokzijl. De kerk van Emmeloord werd steen voor steen afgebroken en herrees in Ommen. De haven van Emmeloord bleef nog lange tijd in gebruik als vluchthaven voor de binnenvaart. Ook was er een visafslag. Twee families bleven nog  in Emmeloord wonen. Het waren de gezinnen van havenmeester Spits en van Harmen Smit, beheerder van het PTT-kantoor en de visafslag. Na de sluiting van de dijken van de Noordoostpolder moesten ook zij het eiland verlaten en bleven hun huizen onbeheerd achter.

Aan het eind van het klinkerpad **de asfaltweg (Oud Emmeloorderweg) oversteken en RD over het fietspad, Plankenpad. Bij een plas met picknickbank verder RD. Steek bij Museum Schokland de voorrangsweg over. Het museum ligt op de voormalige woonterp Middelbuurt.

Kijkpunt 2 Middelbuurt

Middelbuurt was gebouwd op het zuidelijk deel van het eiland, dat samen met het gehucht De Zuidert, ook wel Ens werd genoemd. De enige weg om hier te komen liep over de kistdam, een lange smalle loopplank. Om elkaar te passeren voerden de eilanders de Schokkerdans uit: zij legden de handen op elkaars schouders en draaiden zo om elkaar heen. 
In Middelbuurt was iets minder armoede. Hier woonden de burgemeester, de dokter, de dominee en de veldwachter. In tegenstelling tot Emmeloord was de bevolking voor het grootste deel protestant. De eerste kerk werd gebouwd in 1717 en kwam in de plaats van de kerk die op de uiterste zuidpunt van het eiland stond. Na de stormvloed van 1825 was er niet veel meer van over en werd de kerk gesloopt. In 1834 kwam er een nieuwe kerk en pastorie voor in de plaats met subsidie van het Departement van Waterstaat. Bij de ontruiming van het eiland zijn de kerk en de pastorie gespaard gebleven. De kerk werd sindsdien gebruikt als overnachtingsplaats voor seizoenarbeiders, gereedschapsschuur en paardenstal. In de pastorie huisde de kantonnier van Rijkswaterstaat met zijn gezin.

Vóór het museum is aan de rechterkant een fietsenstalling. Ga rechts daarvan het fietspad op dat even later naar links buigt. Na ong. 750 m. kom je langs een replica van een Schokker woning. Op de woonterp lag vroeger de buurtschap De Zuidert.

Kijkpunt 3 De Zuidert

Ten zuiden van Middelbuurt vormden veertien armoedige huisjes op een terp het buurtje De Zuidert. Er woonden zestien gezinnen onder de meest armoedige omstandigheden. In 1775 brandde de gehele Zuiderbuurt af terwijl de bewoners in het veld aan het werk waren. Zo goed en zo kwaad als het ging werden de huisjes herbouwd. Bij de stormramp van 1855 kwam De Zuidert onder water te staan. De situatie werd onhoudbaar. Tegen een schadevergoeding van 500 gulden verhuisden de bewoners naar Middelbuurt of Emmeloord. Alleen de terp herinnert nog aan de buurtschap.

Ga verder op het fietspad. Waar deze een scherpe bocht naar rechts maakt, via een graspaadje omhoog naar de fundamenten van de kerk van Ens.

Kijkpunt 4 Ens

Op de uiterste zuidpunt van het eiland liggen de overblijfselen van wat eens de kerk van Ens was. De kerk werd voor het eerst genoemd in 1327 en lag toen nog iets zuidelijker in de buurtschap Enedseae. Wegens gevaar voor overstroming werden kerk en buurtschap verplaatst naar de huidige zuidpunt. Toen in de 18^e eeuw de zee ook daar te dicht naderde vertrokken de bewoners naar de Zuiderbuurt en de Middelbuurt. De stenen kerk bleef staan en deed nog dienst totdat in 1717 een nieuwe kerk gebouwd werd. Daarna werd de ruimte binnen de kerkmuren gebruikt als begraafplaats.

Vervolg het fietspad dat naar rechts buigt en ga bij ANWB paddenstoel RD richting Gesteentetuin. Aan het eind langs houten hek, de verkeersweg oversteken en RD. Het brede graspad wordt later een zand/grindpad. Na ong. 200 m. op het grindpad bij routepaaltjes LA, een ongelijk pad. Je komt uit op een asfaltweg. Steek deze over en ga schuin RD, een smal voetpad. Dit pad volgen naar de Gesteentetuin en het Bezoekerscentrum. Ga RA over de parkeerplaats. Even na de bocht bij een infobord over de boommarter LA, een slingerend pad door het Schokkerbos. Het pad komt uit bij een veld. Op T-splitsing rechts en gelijk weer links langs de bedrading. Volg de gele pijlen om het grasland heen. Bij infobord over Onk en Loen RA. Je komt uit op een asfaltweg. Ga hier LA. Op kruising bij KP 37 RD. Volg dit pad tot KP 87 waar we de route zijn begonnen.

FOTOALBUM